De palliatieve zorgsector is de eerste sector binnen de gezondheidszorg welke specifiek schrijft over de taak van de zorgverlener in het begeleiden van de naasten. Deze taak valt te lezen in de definitie over palliatieve zorg gepubliceerd door de World Health Organisation (WHO) in 2002. De definitie van de Wereldgezondheidsorganisatie luidt als volgt, hier in de woorden van Carlo Leget (2008):

“Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van leven verbetert van patiënten en hun naasten die te maken hebben met problemen die gerelateerd zijn aan een levensbedreigende aandoening, door het voorkomen en verlichten van lijden, door middel van vroegtijdige signalering en zorgvuldige beoordeling en behandeling van pijn en andere problemen van lichamelijke, psychosociale en spirituele aard.

Palliatieve zorg:

• Geeft verlichting van pijn en andere pijnlijke symptomen
• Bevestigt het leven en beschouwt sterven als een normaal proces
• Beoogt de dood niet te versnellen of te vertragen
• Integreert de psychologische en spirituele aspecten van patiëntenzorg
• Biedt een systeem van ondersteuning om de patiënt te helpen zo actief mogelijk te leven tot aan de dood
• Biedt een systeem van ondersteuning aan de naasten om te leren omgaan met de ziekte van de patiënt en met de eigen rouw
• Werkt vanuit een teambenadering om tegemoet te komen aan de behoeften van patiënten en hun naasten, inclusief rouwbegeleiding als dat aangewezen is
• Verbetert de kwaliteit van leven en kan ook een positieve invloed hebben op het ziekteverloop
• Kan vroeg in het ziekteverloop aan de orde zijn, in combinatie met therapieën die levensverlengend zijn, als chemotherapie en radiotherapie, en omvat ook de onderzoeken die nodig zijn om pijnlijke klinische complicaties beter te begrijpen en behandelen”

In de grondhouding van de communicatie in de palliatieve zorg zijn drie basisconcepten te onderscheiden: ‘er zijn’, luisteren en informatie geven.

‘Er zijn’
Bij deze grondhouding wil de zorgverlener er zijn voor de naasten, zowel letterlijk als figuurlijk. Ze stelt zich open voor de behoeften van de naasten, waarbij ze hen de volle aandacht geeft. De naasten mogen het proces sturen, in hun tempo. De zorgverlener probeert hierin opmerkzaam en afwachtend te zijn, een goed observatievermogen is hierbij van belang. Zij benadert de naasten respectvol en aanvaardt de naaste zoals hij is. De naaste mag er zijn! De zorgverlener is onbevooroordeeld en laat beoordelingen achterwege

Luisteren
Actief en empathisch luisteren. Actief, omdat de zorgverlener de naasten aanmoedigt om verder te spreken, om door te gaan. Daarbij gebruikt zij communicatietechnieken en checkt ze of ze begrijpt wat de naaste zegt. Empathie is het zich inleven in anderen, zonder het contact met de eigen gevoelens te verliezen. Bij empathisch luisteren wil de zorgverlener echt horen wat er gezegd wordt. Ze let er op hoe dingen gezegd worden en let daarbij op zowel non-verbale als verbale signalen.

Informatie geven
In de periode dat de patiënt palliatieve zorg ontvangt, en ook in de periode rondom het overlijden, ervaren de naasten veel ingrijpende gebeurtenissen. Om grip op de zaak te krijgen en te behouden is het nodig om informatie te krijgen. Informatie over bijvoorbeeld de toestand van de patiënt, medicatie, de symptomen van het naderend overlijden, hoe de naasten in de stervensfase met de patiënt om kunnen gaan. Maar ook praktische informatie, bijvoorbeeld over de mogelijkheid om te blijven slapen, of om mee te eten. De zorgverlener zal hierbij rekening moeten houden met de draagkracht en draaglast van de naasten. Ook zal ze de informatie vaak moeten herhalen, de inhoud van de informatie dringt niet altijd in één keer tot de naaste door.

Lees meer over dit onderwerp in hoofdstuk vier van de afstudeerscriptie.